خلص اصل و نسب حاجی غلام سرور دهقان           

نوشـته :از داکتر عنایت الله شهرانی

منبع: دیوان "مزرعهّ دهقان" چاپ سال ۲۰۰۹ جرمنی

   ازکتاب امپراتوری ترکان عثمانی و جدول خطی توسط محترمه مستوره دهقان ٬دختر آن مرحوم ارایهَ ګردیده است 

 

باز چشم من ٬چـــو مـجنـون راه مــحـمل میــزنـــــــد

یـا مـنـم دیــوانــه ٬ یــا لـیـلا ست مـنـزل میــزنـــــــد

زمانیکه الحاج غلام سرور دهقان کابلی دروطن ما افغانستان به اوج شهرت خود رسید٬ علمای بزرگ و عرفاّ و متصوفین گرد او حلقه میزدند و شب ها را صحر کرده از تاریخ ٬ادبیات٬ عرفان و تصوف بحث ها و صحبت ها انجام میدادند۰ خانقاّ حاجی دهقان ٬ از بسکه در میان اهل دانش شهرت داشت ٬هرکسی دل دیدن و شدیدن آنرا می نمود ٬ خوانق شیراز را بیاد می آورد و لسان الغیب حضرت حافظ را در مقابل چشمان تصور میکرد٬ زیرا حاجی دهقان ارادت بلندی بمقام معنوی حافظ قایل بود و ارادت او به حافظ بود که اشعارش ٬ گفتارش٬ عقایدش مشابهتی به افکار ملکوتی حافظ دارد۰

 حاجی دهقان عاشق بزرگی است٬ عشق در زندگی او تاّثیر کرد و همان عشق او را از عالم ظاهر در عالم باطن آورد٬ همان عشق او را به عرفان کشانید و همان عشق او را شاعر ساخت۰

   عشق سـر کش٬ در ضمیر مــا٬ اگـر ننهاده دام

دل چرا در سینه٬ خود را٬ همچو بسمل میزند؟

  

اصل و نسب و اسلاف مرحوم غلام سرور دهقان

 غلام سرور دهقان از قبیلهّ برلاس ترکهای سمرقند است که ابوالآبای او امیر تیمور صاحبقران مشهور به گورگان و او از جهانکشایان بزرگ عصر خود است کسانیکه از امیر تیمور بیادگار مانده اند همه را تیموریان میگویند و یک تعداد اولادهّ امیر تیمور از طرف میران شاه فرزند جهانکشاهّ بزرگ دیگر میرزاّ ظهرالدین محمد بابر که موّسس حکومت تیموریان هند میباشد از

جانب هندوستانی ها و جمعی از موّرخین باسم «مغول اعظم» شناخته شده اند که باید تصحیح گردد که آنها مغول نبوده و به قبیلهّ برلاس و ترکان سمرقندی ارتباط دارند۰

در فسون عشقبازی٬ هیـچ کس فرهـــاد نیست

گر چه نوک تیشه را٬ شیرین به دندان میگزد

   

و اما سرور دهقان کی بود ؟

سرور دهقان از نواسه های شهیر امیر تیمور صاحبقران است که در سدهّ اخیر در شهر کابل نور پر فروغش را بسان اسلافش درخشانید٬ دانش٬ لیاقت٬ ذکاوت و ادبیات را در فطرت با خود داشت٬ آن چنانیکه همه شخصیت های ذکر شدهّ بالا«مزرعهّ دهقان چاپ سال ۲۰۰۹» داشتند٬ جای بسی خوشبختی است که شجرهّ نسب حاجی دهقان بدست خواهر گرامی مستوره دهقان بنت حاجی غلام سرور دهقان موجود بود و من آنرا به جهت اقوال بالا می آورم۰ اگر چه این فامیل بنام فاتح و حکام بزرگ در تاریخ معرفی و شناخته شده اند ولی مهمتر از آن اینکه قاطبهّ شهریاران تیموری علما٬ ادباّ و نویسندگان و مشوقان علم و هنر بوده اند و توجه خاص به فرهنگ و احیاّ آن داشتند۰

وحشی ای سـحرای عشقم خانمان گم کرده ام

مرغ شاهین دیده ام مــن آشــیان گم کرده ام

تیموریان عموماْ کابل و افغانستان را دوست داشتند٬ تیموریان هرات٬ هرات را نگین زیبای شرق در تمدن ساختند٬ تیموری دیگر بابر شاه کابل را بحدی دوست داشت که در وقت مردن وصیت کرد تا جسدش را بکابل دفن کنند۰

دو شهریار با فرهنگ تیموری بنامهای میرزاّ الوغ بیک و میرزاّ ویس٬ که کاکا و برادرزاده بودند پغمان و کابل را آباد کردند و حاجی غلام سرور دهقان بهمین دو برادر و برادرزاده تعلق میگیرد و این دو نفر در حقیقت عاشقان وارستهّ کابل بودند که به وجب وجب زمین کابل دست بردند و بزیبایی های آن زیاد کوشیدند۰ 

در مجالس حاجی دهقان این کلمات بسیار شنیده شده است که « ده بوری» بمعنی « قلعهّ گرگها» و یا«قرغه» بمعنی «زاغ» ویا «اورته باغ» بمعنی «باغ میانه» وغیره چون قریهّ ده بوری را تیموریان آباد کرده بودند از آن رو تا سالهای اخیر حضرت شیخ ما جناب غلام سرور دهقان بدان

جا حیات بسر میبردند۰

پیوند حاجی غلام سرور دهقان به امیر تیمور

امیر تیمور پدر شاهرخ میرزاَ٬ شاهرخ پدر الوغ بیک میرزاَ٬ پدر میرزاَ عبداللطیف٬ پدر میرزاَ احمد بیک٬ پدر مشتاق بیک٬ پدر قاسم علی٬ پدر میرزاَ احمد بیک٬پدر میرزاّ حبیب بیک٬ پدر سیف الرحمن بیک٬ پدر میرزاّ آقا بیک٬ پدر خواجه میرزاّ ٬ پدر محمد محسن٬ پدر محمد اعظم٬ پدر غلام سرور دهقان٬ پدر محترمه فغفوره احسانیار که صاحب  دو پسر بنامهای عبدالصبور احسانیارو غلام یحیی احسانیار و محترمه مستوره دهقان که صاحب چهار پسر بنامهای داکتر رفیع دهقان٬ عبدالحی دهقان٬ نقیب الله دهقان و محمد ادریس دهقان۰ 

شاهرُخ میرزاّ بن امیر تیمور

-----------------------------------------------------------------------------------------------

الوغ بیک٬    سلطان ابراهیم٬    بایسنقر٬    سیورغتمش٬    جان اوغلان٬   محمد جوکی٬   

الــوغ بیــک

----------------------------------------

عـبـد العـزیز                     عبـداللطیف

                       -------------------------- 

                        میرزاّ احمد بیک        جوکی         

-----------------                                                        

                                       مـشـتــاق بـیـک               

-----------------

قـاسـم علی بیک

----------------

میرزاّ احمد بیک

----------------

میرزاّ حبیب بیک

-------------------------

میرزاّ سیف الرحمن بیک

------------------------

میرزاّ آقـا بیک

---------------

خـواجـه میـرزاّ

----------------

محمد محسـن

----------------------------------------------------------------------------------------------

محمد علم                                                                                             محمد اعظم

--------------------------------------------------                      ----------------------------------------------------
محمد ابراهیم ٬ محمد اسمعیل علم٬محمد اسحق           محمد هاشم ٬ غلام سرور دهقان ٬ محمد نبی

حاجی غلام سرور دهـقـان

-------------------------------------------------------------------------------------

فغفوره احسانیار                                                                        مـسـتوره دهـقـان

بقیه ادامه دارد